Sanayi Kenti Aliağa'da Tarım
Aliağa’da 1970’li yıllara kadar balıkçılık ve tarıma dayalı ekonomik yapı özelliğine sahip olup, çalışan nüfusun önemli bir bölümü bu sektörde bulunmaktaydı.
Editör: Aliağa Medya
03 Şubat 2021 - 00:57
1970 yılları öncesinde Aliağa bölgesinde yapılan tarımda öne çıkan, başta buğday olmak üzeri tahıllardı. Güzelhisar Çayı Ovası’nda ,Kayalan’da, Şabadan’da,Kozlar’da ,Bayramlı Geçidinde kavun karpuz ekilirken ,Kırsal bölgerlerde susam, tütün, bağcılık ta yapılırdı . Ayrıca çok miktarda Küçükbaş hayvancılığın yanı sıra Büyükbaş hayvancılığı yapılırdı.
Cumhuriyetin ilk yıllarından 1970’li yıllara kadar tarımsal yapının hâkim olduğu Aliağa, bu yıllardan sonra gerek devlet, gerekse de özel sektör tarafından kurulmaya başlayan sanayi tesisleri ile hızlı bir sanayileşme sürecine girmiştir
1960'lı yılların başına kadar tarımsal yoğunluklu ekonomik etkinliğe sahip olan 3 binin altında ve küçük bir kasaba görünümünde olan Aliağa, 1961 Anayasası uyarınca, "Ağır Sanayi Bölgesi" olarak kabul edilince, 1970'lerden itibaren sanayi yoğunluklu ekonomiye dayalı bir karakter kazanmaya başlamış, makro ölçekteki kamu yatırımları olan Petkim-Tüpraş gibi dev sanayi kuruluşlarının bölgeye kurulmasıyla başlayan sanayileşme hızını arttırarak devam ettirmiştir.
Günümüzde Aliağa'da çok çeşitli ve farklı amaçlar için kurulmuş çok sayıda sanayi kuruluşları vardır. Bu sanayi kuruluşlarının dağılımında, Tüpraş, Petkim ve Petkim'e bağlı olan 17 fabrika, Star Rafineri, Gemi-Söküm Tesisleri, Enerji Santralleri, Viking Kâğıt Fabrikası, Ege Gübre Sanayi, Demir-Çelik Fabrikaları, haddehaneler ile Nemrut limanlarında 13 adet iskele lojistik hizmeti veren işletmeler vardır. Ancak bu sanayi kuruluşları içinde en önemli yeri Petrokimya Tesisleri, Demir-Çelik işletmeleri, enerji santralleri ve limanlar oluşturmaktadır.
Böylece yakın bir zamana kadar kırsal bir karakter taşıyan Aliağa, ekonomik yapısındaki yapısal dönüşümlere bağlı olarak, bugün bir sanayi kenti kimliği kazanmıştır. Türkiye’de sanayinin geliştiği birçok kentte olduğu gibi Aliağa ilçesi de, ekonomik yapısında oluşan bu büyük ve oldukça hızlı değişimden etkilenmiştir.
“Hızla gelişen sanayi Kentinde Aliağa’da tarımsal ekim alanları ne durumda ?”
Aliağa Ziraat Odası Başkanı Mesut Gün ile Aliağa'da Tarımın tarihçesi, Aliağa'da sanayileşme ile birlikte tarımsal ekim alanları, hayvansal üretim su kaynakları ve tarımsal işletmelerini konuştuk.
-Sayın Başkan kendinizi tanıtır mısınız ?
1964 yılında Aliağa'da doğdum. Çocukluğum tarımın içinde geçti. Yazları tarlada çalıştık, kışın okulda okuduk. Bugüne kadar tarımsal üretimin tüm zorluklarına rağmen, tüm çiftçilerimiz gibi toprağı sevdik. Çünkü, tarım emek ister, sermaye ister, fedakarlık ister.
Eskiden aile tarımında herkesin tarım üretiminin içinde olması, üretim maliyetlerinin düşmesinde önemli bir etkendi. Şimdi, gençlerin tarımdan uzaklaşması, tarım arazilerinin intikal yoluyla küçülmesi, genç çiftçilerin tarımda yer almaması üretim maliyetlerinin artması, tarımı olumsuz etkilemiştir.
-Sayın Başkan Aliağa'da tarımsal üretim ve hayvansal üretim potansiyelimiz nedir ?
Aliağa ilçemiz neolitik çağdan itibaren yerleşme ve tarım amacıyla kullanılmıştır. İlçe toprakları dağlar, platolar, alçak tepeleri, Güzelhisar Deltası, Helvacı Ovası, Şakran zeytinlikleri ile önemli tarım alanlarına sahiptir. İlçemizde tipik Akdeniz iklimi hakimdir. Kışın sert kuzey rüzgarları, yazın ise batıdan esen halk dilinde İmbat rüzgarı ile serinler .
Aliağa’da 1970 yıllarına kadar tarımsal üretimin yoğun olduğu bölgemiz, ağır sanayinin gelmesi ile birlikte ağırlıklı olarak sanayi bölgesi olarak anılmaya başlamıştır.
İlçemiz, aslında iklim ve tarımsal toprak alanlarımız olarak da önemli potansiyele sahiptir. Toplamda 120 bin dekar olan tarım alanlarımızda ,40 bin dekar da sulu ve kuru ,tarla bitkileri, hububat ürünleri, buğday-arpa ikinci ürün slajlık mısır, yem bitkileri, fiğ yonca yaklaşık bin dekar pamuk üretimi ,az miktarda üzüm bağı ,sebze ,meyve, Yüksekköy bölgesinde menengiçten aşılama, 750 -1000 dekar arası Antep fıstığı üretimi mevcuttur.
2000'li yıllara kadar 10 bin dekarda da yapılan kaliteli pamuk üretimi sanayileşmenin ve girdi maliyetleri ile su kaynaklarının yetersizliği nedeniyle azalmıştır. 1990'lı yıllara kadar devam eden tütün üretimi de aile tarımının bitmesi ve tütünde kota gelmesi, gençlerin sanayi iş kollarında çalışması sebebiyle sona ermiştir.
İlçemizde ağırlık Şakran bölgesi, Helvacı ve Aliağa köyleri olmak üzere 35 bin dekarda zeytincilik üretimi yapılmaktadır. Daha önce sadece yağlı olarak değerlendirilen zeytinlikler 1990'lı yılların da itibaren Gemlik sofralık zeytin fidanlarının büyümesi ile birlikte aynı zamanda sofralık zeytin üretimi ile de ekonomiye katma değer kazandırmaktadır.
İlçemizde, susuz kıraç ve tepelik alanlarda mevcut tarım arazileri de 35 -40 bin dekar civarındadır. Buraların da tarımsal üretime kazandırılması için, toprak tahliline göre ürün desenlerinin oluşturulması, atalık tohumlarının yeniden canlandırılması, kuru meyilli arazilerde badem, ceviz gibi katma değeri yüksek meyve ekim alanları oluşturulması, gerekirse bahçe ıslahlarının yapılması, tarımsal kalkınma yönünden önemlidir.
-Sayın Başkan ilçemizde tarımsal işletmeler ihtiyaçları karşılıyor mu yeterli midir ?
Bölgemizin tarımsal ürünlerin işlenmesi ve pazarlanması yönünden sıkıntı yoktur. Hububat ürünleri bölge tüccarlarına pazarlanmakta ve üreticilerin hayvanlarının yem ihtiyacını karşılamaktadır .
Zeytinyağı fabrikaları bölgemizde yeterli olup, sıkıntı yaşamamaktadır. Sofralık zeytinlerinde Çaltılıdere bölgesinde kurulan zeytin elime makinelerinde sınıflandırıp, tüccarlara satılmaktadır. Bölgemizde bulunan pamuk çırçır fabrikalarında üretim azlığından dolayı 2000 yıllarında kapanmıştır.
Samurlu bölgesi Jeotermal su kaynaklarından faydalanarak 25 dekar topraksız örtü altı fesleğen üretimine başlanacağı yatırımların tamamlandığı bildirilmiştir.
Kırsalda yaşayan çiftçi ve hayvan üreticilerimiz ürünlerinin Aliağa köy pazarı ve Aliağa içindeki üretici pazarlarında satarak, geçimini sağlamaktadır. Kalabak bölgesinde kurulan hayvancılık süt Kooperatifinde karkas et ihtiyacı ve süt üretimi ile önemli potansiyele sahiptir.
Diğer köylerimizde atıl durumda bulunan Köy Kalkınma kooperatiflerinin de tekrar aktif hale getirilmesi tarım ve hayvancılığa katkı sağlayacaktır.
-Sayın Başkan Aliağa hayvan üretim potansiyeli ile ve meralarımız hakkında bilgi verirmisiniz ?
İlçemizde 6 bin 500 adet büyükbaş, 30 bin adet küçükbaş hayvan mevcuttur. Meralarımızın bir kısmı mera özelliğini kaybetmiş vaziyettedir. Köylerimizde ve kırsalda bulunan meraların tekrar ıslah edilip, mera özelliği kazandırılması, hayvansal üretimin devamlılığı için önemlidir.
İlçemizde yaklaşık 5 bin kovan arılardan bal üretimi yapılmaktadır.
-Sayın Başkan tarımsal su kaynakları yeterli midir ?
Aliağa ovası, Güzelhisar barajı'ndan tarımsal sulamaya ayrılan %6 kapasiteli su ile 7 bin dekarda kapalı sulama boru hattı ile sulama yapılmaktadır. Şakran Bölgesi'nde sulama göleti mevcuttur. Yaklaşık 3 bin dekar zeytinlik sulanmaktadır. Kalabak bölgesinde yapımı devam eden sulama göleti hizmete girdiğinde bin dekar alanda da sulu tarım yapılacaktır.
Çıtak Bölgesi’nde yapılan göletten de yaklaşık bin dekar alan sulanmaktadır. Helvacı bölgemiz Demirköprü barajından gelen açık kanalet sistemi ile kısıtlı olarak tarımsal sulama yapmaktadır. Diğer alanlarda da küçük çaplı kuyu sondajları ile sulama işlemi gerçekleştirilmektedir.
Kuraklığın etkisini gördüğünüz bu dönemde tarımsal üretimin suya bağımlılığı daha fazla önem kazanmıştır. İlçemizde bulunan su kaynaklarının tarımda damlama sulama sistemine geçmek, enerji ve sulama altyapı yatırımlarını yapılarak, tarımsal üretimin devamlılığı önem kazanmaktadır. Yine sanayide kullanılan suyun da geri kazanım ünitelerinde temizlenip, sistemde kullanılması su tasarrufu açısından önemlidir.
-Sayın Başkan son olarak sorunları özetleyecek olursak tarımsal ve hayvansal ürünlerin devamlılığı konusunda öncelikle sorunlar nelerdir ?
İlçemizde sanayi yatırımlarının, tarımsal alanlara zarar vermeden planlanması, tarımın geleceği ve devamlılığı açısından önemlidir. Güzelhisar barajında tarıma ayrılan%6’lık kapasitenin yüzde %12’ye çıkarılıp, Güzelhisar deltasında susuz kalan 10bin dekar alanın da kapalı sulama sistemi ile suya kavuşturulması ,tarımsal refah ve istihdam yönünden katkı sağlayacaktır .
Aliağa Organize Sanayi yolu otoban kapsamında alınmış olduğundan, karayollarınca yapılan traktör yollarımızın organize ana yol kavşak bağlantıları yapılmamıştır. Çiftçilerimizin talepleri doğrultusunda çalışma yapılması önemlidir.
İlçemiz kırsalında köylerimizde yetişen ürün desenine göre üretici kooperatiflerinin desteklenerek, aktif hale getirilmesi, üretim planlaması yapılarak üretici ve tüketici arasında arz-talep dengesinin sağlanması, aşırı fiyat artışlarını da önleyecektir.
Bizler Aliağa Ziraat Odası olarak, çiftçimizin, üreticimizin her zaman yanındayız. Tarımsal arazilerim izin çiftçi kayıt sisteminde yer alma oranımız %25-30 arasındadır. Çiftçilerimizin kayıt sistemine girerek, tarımsal destekler den faydalanması, üretimin ve rekoltenin artması, üreticilerimizin tarımsal teknik destek alması, yeni üretim projeleri yapması, teknolojik gelişmelere uyum sağlaması önemlidir.
Çiftçimizin ve üreticimizin yanında bulunan Sayın Aliağa Belediye Başkanı Serkan Acar ve meclis üyelerine, odamız hizmet binası tahsisinden dolayı, tarıma verdikleri destekten dolayı çok teşekkür ederiz. Ayrıca İzmir Büyükşehir Belediyesi Başkanı Tunç Soyer tarımsal makine ekipman hizmeti ve üreticinin yanında olması bizi mutlu etmiştir. Kendisine teşekkür ederiz.
Cumhuriyetin ilk yıllarından 1970’li yıllara kadar tarımsal yapının hâkim olduğu Aliağa, bu yıllardan sonra gerek devlet, gerekse de özel sektör tarafından kurulmaya başlayan sanayi tesisleri ile hızlı bir sanayileşme sürecine girmiştir
1960'lı yılların başına kadar tarımsal yoğunluklu ekonomik etkinliğe sahip olan 3 binin altında ve küçük bir kasaba görünümünde olan Aliağa, 1961 Anayasası uyarınca, "Ağır Sanayi Bölgesi" olarak kabul edilince, 1970'lerden itibaren sanayi yoğunluklu ekonomiye dayalı bir karakter kazanmaya başlamış, makro ölçekteki kamu yatırımları olan Petkim-Tüpraş gibi dev sanayi kuruluşlarının bölgeye kurulmasıyla başlayan sanayileşme hızını arttırarak devam ettirmiştir.
Günümüzde Aliağa'da çok çeşitli ve farklı amaçlar için kurulmuş çok sayıda sanayi kuruluşları vardır. Bu sanayi kuruluşlarının dağılımında, Tüpraş, Petkim ve Petkim'e bağlı olan 17 fabrika, Star Rafineri, Gemi-Söküm Tesisleri, Enerji Santralleri, Viking Kâğıt Fabrikası, Ege Gübre Sanayi, Demir-Çelik Fabrikaları, haddehaneler ile Nemrut limanlarında 13 adet iskele lojistik hizmeti veren işletmeler vardır. Ancak bu sanayi kuruluşları içinde en önemli yeri Petrokimya Tesisleri, Demir-Çelik işletmeleri, enerji santralleri ve limanlar oluşturmaktadır.
Böylece yakın bir zamana kadar kırsal bir karakter taşıyan Aliağa, ekonomik yapısındaki yapısal dönüşümlere bağlı olarak, bugün bir sanayi kenti kimliği kazanmıştır. Türkiye’de sanayinin geliştiği birçok kentte olduğu gibi Aliağa ilçesi de, ekonomik yapısında oluşan bu büyük ve oldukça hızlı değişimden etkilenmiştir.
“Hızla gelişen sanayi Kentinde Aliağa’da tarımsal ekim alanları ne durumda ?”
Aliağa Ziraat Odası Başkanı Mesut Gün ile Aliağa'da Tarımın tarihçesi, Aliağa'da sanayileşme ile birlikte tarımsal ekim alanları, hayvansal üretim su kaynakları ve tarımsal işletmelerini konuştuk.
-Sayın Başkan kendinizi tanıtır mısınız ?
1964 yılında Aliağa'da doğdum. Çocukluğum tarımın içinde geçti. Yazları tarlada çalıştık, kışın okulda okuduk. Bugüne kadar tarımsal üretimin tüm zorluklarına rağmen, tüm çiftçilerimiz gibi toprağı sevdik. Çünkü, tarım emek ister, sermaye ister, fedakarlık ister.
Eskiden aile tarımında herkesin tarım üretiminin içinde olması, üretim maliyetlerinin düşmesinde önemli bir etkendi. Şimdi, gençlerin tarımdan uzaklaşması, tarım arazilerinin intikal yoluyla küçülmesi, genç çiftçilerin tarımda yer almaması üretim maliyetlerinin artması, tarımı olumsuz etkilemiştir.
-Sayın Başkan Aliağa'da tarımsal üretim ve hayvansal üretim potansiyelimiz nedir ?
Aliağa ilçemiz neolitik çağdan itibaren yerleşme ve tarım amacıyla kullanılmıştır. İlçe toprakları dağlar, platolar, alçak tepeleri, Güzelhisar Deltası, Helvacı Ovası, Şakran zeytinlikleri ile önemli tarım alanlarına sahiptir. İlçemizde tipik Akdeniz iklimi hakimdir. Kışın sert kuzey rüzgarları, yazın ise batıdan esen halk dilinde İmbat rüzgarı ile serinler .
Aliağa’da 1970 yıllarına kadar tarımsal üretimin yoğun olduğu bölgemiz, ağır sanayinin gelmesi ile birlikte ağırlıklı olarak sanayi bölgesi olarak anılmaya başlamıştır.
İlçemiz, aslında iklim ve tarımsal toprak alanlarımız olarak da önemli potansiyele sahiptir. Toplamda 120 bin dekar olan tarım alanlarımızda ,40 bin dekar da sulu ve kuru ,tarla bitkileri, hububat ürünleri, buğday-arpa ikinci ürün slajlık mısır, yem bitkileri, fiğ yonca yaklaşık bin dekar pamuk üretimi ,az miktarda üzüm bağı ,sebze ,meyve, Yüksekköy bölgesinde menengiçten aşılama, 750 -1000 dekar arası Antep fıstığı üretimi mevcuttur.
2000'li yıllara kadar 10 bin dekarda da yapılan kaliteli pamuk üretimi sanayileşmenin ve girdi maliyetleri ile su kaynaklarının yetersizliği nedeniyle azalmıştır. 1990'lı yıllara kadar devam eden tütün üretimi de aile tarımının bitmesi ve tütünde kota gelmesi, gençlerin sanayi iş kollarında çalışması sebebiyle sona ermiştir.
İlçemizde ağırlık Şakran bölgesi, Helvacı ve Aliağa köyleri olmak üzere 35 bin dekarda zeytincilik üretimi yapılmaktadır. Daha önce sadece yağlı olarak değerlendirilen zeytinlikler 1990'lı yılların da itibaren Gemlik sofralık zeytin fidanlarının büyümesi ile birlikte aynı zamanda sofralık zeytin üretimi ile de ekonomiye katma değer kazandırmaktadır.
İlçemizde, susuz kıraç ve tepelik alanlarda mevcut tarım arazileri de 35 -40 bin dekar civarındadır. Buraların da tarımsal üretime kazandırılması için, toprak tahliline göre ürün desenlerinin oluşturulması, atalık tohumlarının yeniden canlandırılması, kuru meyilli arazilerde badem, ceviz gibi katma değeri yüksek meyve ekim alanları oluşturulması, gerekirse bahçe ıslahlarının yapılması, tarımsal kalkınma yönünden önemlidir.
-Sayın Başkan ilçemizde tarımsal işletmeler ihtiyaçları karşılıyor mu yeterli midir ?
Bölgemizin tarımsal ürünlerin işlenmesi ve pazarlanması yönünden sıkıntı yoktur. Hububat ürünleri bölge tüccarlarına pazarlanmakta ve üreticilerin hayvanlarının yem ihtiyacını karşılamaktadır .
Zeytinyağı fabrikaları bölgemizde yeterli olup, sıkıntı yaşamamaktadır. Sofralık zeytinlerinde Çaltılıdere bölgesinde kurulan zeytin elime makinelerinde sınıflandırıp, tüccarlara satılmaktadır. Bölgemizde bulunan pamuk çırçır fabrikalarında üretim azlığından dolayı 2000 yıllarında kapanmıştır.
Samurlu bölgesi Jeotermal su kaynaklarından faydalanarak 25 dekar topraksız örtü altı fesleğen üretimine başlanacağı yatırımların tamamlandığı bildirilmiştir.
Kırsalda yaşayan çiftçi ve hayvan üreticilerimiz ürünlerinin Aliağa köy pazarı ve Aliağa içindeki üretici pazarlarında satarak, geçimini sağlamaktadır. Kalabak bölgesinde kurulan hayvancılık süt Kooperatifinde karkas et ihtiyacı ve süt üretimi ile önemli potansiyele sahiptir.
Diğer köylerimizde atıl durumda bulunan Köy Kalkınma kooperatiflerinin de tekrar aktif hale getirilmesi tarım ve hayvancılığa katkı sağlayacaktır.
-Sayın Başkan Aliağa hayvan üretim potansiyeli ile ve meralarımız hakkında bilgi verirmisiniz ?
İlçemizde 6 bin 500 adet büyükbaş, 30 bin adet küçükbaş hayvan mevcuttur. Meralarımızın bir kısmı mera özelliğini kaybetmiş vaziyettedir. Köylerimizde ve kırsalda bulunan meraların tekrar ıslah edilip, mera özelliği kazandırılması, hayvansal üretimin devamlılığı için önemlidir.
İlçemizde yaklaşık 5 bin kovan arılardan bal üretimi yapılmaktadır.
-Sayın Başkan tarımsal su kaynakları yeterli midir ?
Aliağa ovası, Güzelhisar barajı'ndan tarımsal sulamaya ayrılan %6 kapasiteli su ile 7 bin dekarda kapalı sulama boru hattı ile sulama yapılmaktadır. Şakran Bölgesi'nde sulama göleti mevcuttur. Yaklaşık 3 bin dekar zeytinlik sulanmaktadır. Kalabak bölgesinde yapımı devam eden sulama göleti hizmete girdiğinde bin dekar alanda da sulu tarım yapılacaktır.
Çıtak Bölgesi’nde yapılan göletten de yaklaşık bin dekar alan sulanmaktadır. Helvacı bölgemiz Demirköprü barajından gelen açık kanalet sistemi ile kısıtlı olarak tarımsal sulama yapmaktadır. Diğer alanlarda da küçük çaplı kuyu sondajları ile sulama işlemi gerçekleştirilmektedir.
Kuraklığın etkisini gördüğünüz bu dönemde tarımsal üretimin suya bağımlılığı daha fazla önem kazanmıştır. İlçemizde bulunan su kaynaklarının tarımda damlama sulama sistemine geçmek, enerji ve sulama altyapı yatırımlarını yapılarak, tarımsal üretimin devamlılığı önem kazanmaktadır. Yine sanayide kullanılan suyun da geri kazanım ünitelerinde temizlenip, sistemde kullanılması su tasarrufu açısından önemlidir.
-Sayın Başkan son olarak sorunları özetleyecek olursak tarımsal ve hayvansal ürünlerin devamlılığı konusunda öncelikle sorunlar nelerdir ?
İlçemizde sanayi yatırımlarının, tarımsal alanlara zarar vermeden planlanması, tarımın geleceği ve devamlılığı açısından önemlidir. Güzelhisar barajında tarıma ayrılan%6’lık kapasitenin yüzde %12’ye çıkarılıp, Güzelhisar deltasında susuz kalan 10bin dekar alanın da kapalı sulama sistemi ile suya kavuşturulması ,tarımsal refah ve istihdam yönünden katkı sağlayacaktır .
Aliağa Organize Sanayi yolu otoban kapsamında alınmış olduğundan, karayollarınca yapılan traktör yollarımızın organize ana yol kavşak bağlantıları yapılmamıştır. Çiftçilerimizin talepleri doğrultusunda çalışma yapılması önemlidir.
İlçemiz kırsalında köylerimizde yetişen ürün desenine göre üretici kooperatiflerinin desteklenerek, aktif hale getirilmesi, üretim planlaması yapılarak üretici ve tüketici arasında arz-talep dengesinin sağlanması, aşırı fiyat artışlarını da önleyecektir.
Bizler Aliağa Ziraat Odası olarak, çiftçimizin, üreticimizin her zaman yanındayız. Tarımsal arazilerim izin çiftçi kayıt sisteminde yer alma oranımız %25-30 arasındadır. Çiftçilerimizin kayıt sistemine girerek, tarımsal destekler den faydalanması, üretimin ve rekoltenin artması, üreticilerimizin tarımsal teknik destek alması, yeni üretim projeleri yapması, teknolojik gelişmelere uyum sağlaması önemlidir.
Çiftçimizin ve üreticimizin yanında bulunan Sayın Aliağa Belediye Başkanı Serkan Acar ve meclis üyelerine, odamız hizmet binası tahsisinden dolayı, tarıma verdikleri destekten dolayı çok teşekkür ederiz. Ayrıca İzmir Büyükşehir Belediyesi Başkanı Tunç Soyer tarımsal makine ekipman hizmeti ve üreticinin yanında olması bizi mutlu etmiştir. Kendisine teşekkür ederiz.
